gök b. benek
Güneş lekeleri yöresinde görülen, parlak taneciklerden ve parlak damarlardan oluşmuş bölüm.
sağlık havuzu
İçindeki suyun birtakım düzeneklerle titreştirildiği özel havuz.
Tedavi için gerekli malzeme : Nane, bal, papatya çiçeği.
Hazırlanışı : Bir çay fincanı süzme bala, 2 çorba kaşığı nane ve 2 çorba kaşığı papatya çiçeği konur. Hafif ateşte ısıtılarak macun yapılır. Sonra dilin üstü, altı bununla ovulur. Her gün tekrarlanır.
Konum: Güney Amerika’nın batısında, Kuzey Pasifik Okyanusu kıyısında, Şili ile Ekvator arasında yer alır.
Coğrafi konumu: 10 00 Güney enlemi, 76 00 Batı boylamı.
Haritadaki konumu: Güney Amerika.
Yüzölçümü: 1,285,220 km².
Sınırları: toplam: 5,536 km.
sınır komşuları: Bolivya 900 km, Brezilya 1,560 km, Şili 160 km, Kolombiya 1,496 km, Ekvator 1,420 km.
Kıyı şeridi: 2,414 km.
İklimi: Doğuda tropikal, batıda kuru çöl iklimi hakimdir, Andlarda ılımandan çok soğuğa iklim değişikliği görülür.
Arazi yapısı: Batıda kıyı ovaları, orta kısımlarda yüksek ve engebeli Andlar, doğuda Amazon ormanları yer alır.
Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Pasifik Okyanusu 0 m.
en yüksek noktası: Nevado Huascaran 6,768 m.
Doğal kaynakları: Bakır, gümüş, altın, petrol, kereste, balık, demir, kömür, fosfat, potas, hidro enerji.
Arazi kullanımı: tarıma uygun topraklar: %3.
daimi ekinler: %0.
Otlaklar: %21.
Ormanlık arazi: %66.
Diğer: %10 (1993 verileri).
Sulanan arazi: 12,800 km² (1993 verileri).
Doğal afetler: Deprem, su baskınları, heyelanlar, volkanik aktivite.
Nüfus Bilgileri
Nüfus: 27,483,864 (Temmuz 2001 verileri).
Nüfus artış oranı: %1.7 (2001 verileri).
Mülteci oranı: -1.08 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini).
Bebek ölüm oranı: 39.39 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini).
Ortalama hayat süresi: Toplam nüfus: 70.3 yıl.
Erkeklerde: 67.9 yıl.
Kadınlarda: 72.81 yıl (2001 verileri).
Ortalama çocuk sayısı: 2.96 çocuk/1 kadın (2001 tahmini).
HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %0.35 (1999 verileri).
HIV/AIDS - hastalığı olan insan sayısı: 48,000 (1999 verileri).
HIV/AIDS - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 4,100 (1999 verileri).
Ulus: Perulu.
Nüfusun etnik dağılımı: Kızılderililer %45, melezler %37, beyazlar %15, zenciler, Japonlar, Çinliler ve diğerleri %3.
Din: Roma Katolikleri %90.
Diller: İspanyolca (resmi), Quechua (resmi), Aymara.
Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler.
Toplam nüfusta: %88.7.
erkekler: %94.5.
kadınlar: %83 (1995 verileri).
Yönetimi
Ülke adı: Resmi tam adı: Peru Cumhuriyeti.
kısa şekli : Peru.
Yerel tam adı: Republica del Peru.
yerel kısa şekli: Peru.
Yönetim biçimi: Başkanlık Tipi Cumhuriyet.
Başkent: Lima.
İdari bölümler: 24 bölge; Amazonas, Ancash, Apurimac, Arequipa, Ayacucho, Cajamarca, Callao, Cusco, Huancavelica, Huanuco, Ica, Junin, La Libertad, Lambayeque, Lima, Loreto, Madre de Dios, Moquegua, Pasco, Piura, Puno, San Martin, Tacna, Tumbes, Ucayali.
Bağımsızlık günü: 28 Temmuz 1821 (İspanya’dan).
Milli bayram: Bağımsızlık günü, 28 Temmuz (1821).
Anayasa: 31 Aralık 1993.
Üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: ABEDA, APEC (Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği Forumu), CAN, CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), ECLAC (Birleşmiş Milletler Latin Amerika ve Karayipler Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), G-11, G-15, G-19, G-24, G-77, IADB (Amerika Bölgesi Kalkınma Bankası), IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD (U
Suyu ve yağı (ne yağı olursa olsun) aynı kaba koyarsanız birbirlerine hiç karışmazlar aksine su ve yağ molekülleri arasında birbirlerini iten bir güç vardır. Elimizi sadece su ile yıkadığımızda, derimizin üzerindeki yağ tabakası, suyun derimize temasına mani olur, onu dağıtır ve tam anlamı ile temizlik sağlanamaz. İşte burada sabun devreye girer ve aracılık rolünü üstlenir.
Sabunun bilinen tarihi 2000 yıldan da öncesine uzanır. Hatta Anadolu’da 4000 yıl evvel Hititlerin yaktıkları bitkilerin külleri ile ellerini temizledikleri bilinmektedir. Sabun, tarihinin her döneminde ucuz ve kolay bulunabilen malzemelerden yapılmıştır. Romalılar sabun yapabilmek için, kireç taşını ısıtarak kireç elde etmiş, bu ıslak kireci sıcak ağaç külleri üzerine püskürtüp sonra da karıştırmışlardır.
Oluşan gri çamuru sıcak su dolu bir kazana dökerek keçi yağı ile saatlerce karıştırarak kaynatmışlardır. Kirli kahverengi kalın bir tabaka oluşunca, soğumaya bırakmışlardır. Soğuma sonucu sertleşen tabakayı parçalara bölerek sabun olarak kullanmışlardır.
İşte sabun budur. Her sabun kireç gibi bir alkali madde ile bir çeşit yağın karışımıdır. Günümüzde alkali olarak kireç yerine genellikle kostik soda kullanılıyor. Keçi yağı yerine de, sığır ve koyun yağlarından elde edilen don yağları, hurma, pamuk çekirdeği ve zeytinden elde edilen yağlar kullanılıyor.
Alkali ve yağdan meydana gelen sabun da anne ve babasının özelliklerini taşır. Yani bir taraftan yağı severken diğer taraftan suyu sever. Sabun moleküllerinin bir ucu yağı, diğer ucu da bir alkali olan suyu çeker. Ellerimizi ovuşturduğumuzda yağ ve kirler, dolayısıyla içindeki bakteriler parçalanır. Sabun molekülleri bu yağlı kirleri sararlar suyla birleştirirler ve artık çözünemez hale getirirler. Musluktan akan su ile de uzaklaşır giderler. Ellerin kurulanması ile de bakterilerin çok sevdiği nemli ortam ortadan kalkmış olur.
Günümüzün modern marketlerinde ise sabunun, bazı katkı maddeleri, boyalar, parfümler, deodorantlar, bakteri giderici maddeler, kremler, losyonlar ve reklamlarda söylenilen diğer maddeler eklenmiş hali ile karşılaşıyoruz. Şampuan, diş macunu, tıraş kremi ve kozmetikler, sabunun sodyumun değişik bileşikleri ile yapılmış diğer adlarıdır. Eğer kostik soda yerine potasyum kullanılırsa, daha yumuşak olan sıvı sabun elde edilir.
Suyu ve yağı(ne yağı olursa olsun) aynı kaba koyarsanız birbirlerine hiç karışmazlar aksine su ve yağ molekülleri arasında birbirlerini iten bir güç vardır. Elimizi sadece su ile yıkadığımızda derimizin, üzerindeki yağ tabakası, suyun derimize temasına mani olur, onu dağıtır ve tam anlamı ile temizlik sağlanamaz. İşte burada sabun devreye girer ve aracılık rolünü üstlenir.
Sabunun bilinen tarihi 2000 yıldan da öncesine uzanır. Hatta Anadolu’da 4000 yıl evvel Hititlerin yaktıkları bitkilerin külleri ile ellerini temizledikleri bilinmektedir. Sabun, tarihinin her döneminde ucuz ve kolay bulunabilen malzemelerden yapılmıştır.
Romalılar sabun yapabilmek için, kireç taşını ısıtarak kiraç elde etmiş, bu ıslak kireci sıcak ağaç külleri üzerine püskürtüp sonrada karıştırmışlardır. Oluşan gri çamuru sıcak su dolu bir kazana dökerek keçi yağı ile saatlerce karıştırarak kaynatmışlardır. Kirli kahverengi kalın bir tabaka oluşunca, soğumaya bırakmışlardır. Soğuma sonucu sertleşen tabakayı parçalara bölerek sabun olark kullanmışlardır.
İşte sabun budur. Her sabun kireç gibi bir alkali madde ile bir çeşit yağın karışımıdır. Günümüzde alkali olarak kireç yerine genellikle kostik soda kullanılıyor. Keçi yağı yerine de sığır, ve koyun yağlarından elde edilen don yağları, hurma, pamuk çekirdeği ve zeytinden elde edilen yağlar kullanılıyor.
Alkali ve yağdan meydana gelen sabun da anne ve babasının özelliklerini taşır. Yani bir taraftan yağı severken diğer taraftan suyu sever. Sabun moleküllerinin bir ucu yağı, diğer ucu da bir alkali olan suyu çeker. Ellerimizi ovuşturduğumuzda yağ ve kirler, dolayısıyla içindeki bakteriler parçalanır. Sabun molekülleri bu yağlı kirleri sararlar suyla birleştirirler ve artık çözünemez hale getirirler. Musluktan akan su ile de uzaklaşır giderler. Ellerin kurulanması ile de bakterilerin çok sevdiği nemli ortam ortadan kalkmış olur.
Günümüzün modern marketlerinde ise sabunun, bazı katkı maddeleri, boyalar, parfümler, deodoranlar, bakteri giderici maddeler, kremler, losyonlar ve raklamlarda söylenilen diğer maddeler eklenmiş hali ile karşılaşıyoruz. İampuan, diş macunu, tıraş kremi ve kozmetikler, sabunun sodyumun değişik bileşikleri ile yapılmış diğer adlarıdır. Eğer kostik soda yerine potasyum kullanılırsa, daha yumuşak olan sıvı sabun elde edilir.
Konum: Güney Amerika’nın güneyinde, Güney Atlas Okyanusu kıyısında, Arjantin ile Brezilya arasında yer alır.
Coğrafi konumu: 33 00 Güney enlemi, 56 00 Batı boylamı.
Haritadaki konumu: Güney Amerika.
Yüzölçümü: 176,220 km².
Sınırları: toplam: 1,564 km.
sınır komşuları: Arjantin 579 km, Brezilya 985 km.
Sahil şeridi: 660 km.
İklimi: ılıman.
Arazi yapısı: Alçak tepelikler, inişli çıkışlı ovalar, verimli kıyı ovaları.
Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Atlas Okyanusu 0 m.
en yüksek noktası: Cerro Catedral 514 m.
Doğal kaynakları: İşlenebilir arazi, hidro enerji, mineraller.
Arazi kullanımı: tarıma uygun topraklar: %7.
daimi ekinler: %0.
Otlaklar: %77.
Ormanlık arazi: %6.
Diğer: %10 (1993 verileri).
Sulanan arazi: 7,700 km² (1997 verileri).
Nüfus Bilgileri
Nüfus: 3,360,105 (Temmuz 2001 verileri).
Nüfus artış oranı: %0.78 (2001 verileri).
Mülteci oranı: -0.51 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini).
Bebek ölüm oranı: 14.7 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini).
Ortalama hayat süresi: Toplam nüfus: 75.44 yıl.
Erkeklerde: 72.11 yıl.
Kadınlarda: 78.96 yıl (2001 verileri).
Ortalama çocuk sayısı: 2.36 çocuk/1 kadın (2001 tahmini).
HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %0.33 (1999 verileri).
HIV/AIDS - hastalığı olan insan sayısı: 6,000 (1999 verileri).
HIV/AIDS - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 150 (1999 verileri).
Ulus: Uruguaylı.
Nüfusun etnik dağılımı: buğday %88, melez %8, siyah %4, Kızılderili.
Din: Roma Katolikleri %66, Protestanlar %2, Museviler %1, diğer %31.
Diller: İspanyolca, Portunol, veya Brazilero (Breziya sınırında Portekiz-İspanyolca karışımı).
Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler.
Toplam nüfusta: %97.3.
erkekler: %96.9.
kadınlar: %97.7 (1995 verileri).
Yönetimi
Ülke adı: Resmi tam adı: Uruguay Cumhuriyeti.
kısa şekli : Uruguay.
Yerel tam adı: Republica Oriental del Uruguay.
yerel kısa şekli: Uruguay.
Yönetim biçimi: Başkanlık Tipi Cumhuriyet.
Başkent: Montevideo.
İdari bölümler: 19 bölge; Artigas, Canelones, Cerro Largo, Colonia, Durazno, Flores, Florida, Lavalleja, Maldonado, Montevideo, Paysandu, Rio Negro, Rivera, Rocha, Salto, San Jose, Soriano, Tacuarembo, Treinta y Tres.
Bağımsızlık günü: 25 Ağustos 1825 (Brezilya’dan).
Milli bayram: Bağımsızlık günü, 25 Ağustos (1825).
Anayasa: 27 Kasım 1966.
Üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), ECLAC (Birleşmiş Milletler Latin Amerika ve Karayipler Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), G-11, G-77, IADB (Amerika Bölgesi Kalkınma Bankası), IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), ICC (Milletlerarası Ticaret Odası), ICRM (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi), IFAD (Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu), IFC (Uluslararası Finansman Kurumu), IFRCS (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu), IHO (Uluslararası Hidrografi Örgütü),
fiz. basıncı düşürülmüş
Basıncı en az düzeye indirilmiş.
Konum: Güney Amerika’nın kuzeyinde, Karayip Denizi ve Kuzey Atlas Okyanusu kıyısında, Kolombiya ile Guyana arasında yer alır.
Coğrafi konumu: 8 00 Kuzey enlemi, 66 00 Batı boylamı.
Haritadaki konumu: Güney Amerika, Orta Amerika ve Karayipler.
Yüzölçümü: 912,050 km².
Sınırları: toplam: 4,993 km.
sınır komşuları: Brezilya 2,200 km, Kolombiya 2,050 km, Guyana 743 km.
Sahil şeridi: 2,800 km.
İklimi: tropikal.
Arazi yapısı: Kuzeybatıda And Dağları ve Maracaibo ovaları, orta kısımda ovalar, güneydoğuda Guyana dağlık arazisi yer alır.
Deniz seviyesinden yüksekliği: en alçak noktası: Karayip Denizi 0 m.
en yüksek noktası: Pico Bolivar (La Columna) 5,007 m.
Doğal kaynakları: Petrol, doğal gaz, altın, boksit, diğer mineraller, değerli taşlar.
Arazi kullanımı: tarıma uygun topraklar: %4.
daimi ekinler: %1.
Otlaklar: %20.
Ormanlık arazi: %34.
Diğer: %41 (1993 verileri).
Sulanan arazi: 1,900 km² (1993 verileri).
Doğal afetler: Su baskınları, toprak kaymaları, periyodik kuraklıklar.
Nüfus Bilgileri
Nüfus: 23,916,810 (Temmuz 2001 verileri).
Nüfus artış oranı: %1.56 (2001 verileri).
Mülteci oranı: -0.15 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini).
Bebek ölüm oranı: 25.37 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini).
Ortalama hayat süresi: Toplam nüfus: 73.31 yıl.
Erkeklerde: 70.29 yıl.
Kadınlarda: 76.56 yıl (2001 verileri).
Ortalama çocuk sayısı: 2.46 çocuk/1 kadın (2001 tahmini).
HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %0.49 (1999 verileri).
HIV/AIDS - hastalığı olan insan sayısı: 62,000 (1999 verileri).
HIV/AIDS - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 2,000 (1999 verileri).
Ulus: Venezuelalı.
Nüfusun etnik dağılımı: İspanyol, İtalyan, Portekiz, Arap, Alman, Afrikalı, yerli halk.
Din: Roma Katolikleri %96, Protestan %2, diğer %2.
Diller: İspanyolca (resmi), bir takım yerel lehçeler.
Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler.
Toplam nüfusta: : %91.1.
erkekler: %91.8.
kadınlar: %90.3 (1995 verileri).
Yönetimi
Ülke adı: Resmi tam adı: Venezuela Cumhuriyeti.
kısa şekli : Venezuela.
Yerel tam adı: Republica Bolivariana de Venezuela.
yerel kısa şekli: Venezuela.
Yönetim biçimi: Başkanlık Tipi Cumhuriyet.
Başkent: Caracas.
İdari bölümler: 23 eyalet,1 federal bölge, ve 1 federal bağımlı; Amazonas, Anzoategui, Apure, Aragua, Barinas, Bolivar, Carabobo, Cojedes, Delta Amacuro, Dependencias Federales, Distrito Federal, Falcon, Guarico, Lara, Merida, Miranda, Monagas, Nueva Esparta, Portuguesa, Sucre, Tachira, Trujillo, Vargas, Yaracuy, Zulia.
Bağımsızlık günü: 5 Temmuz 1811 (İspanya’dan).
Milli bayram: Bağımsızlık günü, 5 Temmuz (1811).
Anayasa: 30 Aralık 1999.
Üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar: CAN, Caricom (Karayipler Topluluğu ve Ortak Pazarı), CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi), CDB (Karayipler Kalkınma Bankası), ECLAC (Birleşmiş Milletler Latin Amerika ve Karayipler Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), G- 3, G-11, G-15, G-19, G-24, G-77, IADB (Amerika Bölgesi Kalkınma